İşlerin yoğunluğundan bir aydır yazmaya ara vermek durumunda kaldım. Bu süre zarfında dijital medyada eskiden girişimcilik ile ilgili konular çok fazla konuşulurken bugün her şeyi içine alacağı düşünülen Metaverse ve onun içinde yine aktif olarak kullanılacak NFT ve kripto para sürüsü konularını gözlemliyorum.

Şimdi Türk toplumu teknolojiye en çabuk uyum sağlayan ülkeler arasında. Yani internet ve gsm teknolojilerine inanılmaz hızlı adapte olduk. Bu konuşma sürelerimizden ve internette online olma sürelerimizden de anlaşılıyor. Açıkcası metaverse ile ilgili uyum sağlamaya çalışılıyor ancak ortada da tam oturmuş bir sistem, protokol ve giriş çıkış hatları olmadığından yeniyi anlamakta da farklı davranışlar göstermeye başladığımız aşikar. Çünkü Türkiye toprakları dışında araba motoruna debriyaj ile vites atmaya karar verilirken bizler orada yoktuk. Ancak en iyi vites atan yarışması olsaydı eminim Türkiye bu konuda dereceler alabilirdi. Haliyle bugün de metaverse keşfedilip oraya yeni yeni teknolojiler geliştirilirken neler olduğu hakkında çok fazla bilgiye sahip olmayan markalar, danışmanlar, ajanslar ve birçok insan açıklama yapabiliyor.

1985’ten bu yana teknolojinin gelişimini yakından takip edip gözlemleyen ve işine yansıtan birisi olarak bilgi kirliliğinin olmasını çok haklı görüyorum. Yani internet medyasının geliştiği 1990’lı yıllarda da buna şahit olmuştum. Ancak bu kadar fazla ses çıkmıyordu. Çünkü insanlar henüz bu kadar iletişim içerisinde değillerdi. Haliyle de “www” doğup yavaş yavaş hayatımıza girmiş oldu.

METAVERSE YA İŞTE BİZİM MURTAZA VAR YA HANİ ONUN GİBİ BİR ŞEY

Metaverse paket hazır 3D yazılımların içine 20 arkadaşınızı davet edip gözünüzde VR gözlükle sağa sola bakmak demek değildir. Bu platformlar 10 yıl önce de vardı. Şimdi internetin hızlı dolaşımı ve yazılım-grafik-donanım teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte daha rahat kullanılabilir şekle dönüştü. Ancak gezdiğiniz alan sadece belki 1 km bile değil. Hatta şöyle söyleyeyim tamamen diğer metaverse platformlarından kopuk. Yani diğer geliştiricilerin dünyasına çıkış yapamıyorsunuz. Geleceğin metaverse evreninde insanların görebildikleri alanlarda farklı deneyimleri yaşayacakları platformlar arasında geçiş olunca keyfi çıkacak. Tabi ki gösterimin olduğu yerde etkileşim orada da reklam iletişimi yerini alacaktır.

KAT KARŞILIĞI ARSA ALINIR-SATILIR ABİ

Metaverse’de arsa danışmanlığı gibi bir şey gördüm. Bu konuda da inanın çok insanın parası yanmış olacak. Çünkü bugün metaverse için oluşturulması düşünülen platformların birçoğu yok olacak. Bu dünyaların yaratılması HTML bilmek gibi bir şey değil. Ya da PHP veya ASP.NET ile web sitesi kurmaya benzemiyor. Çok iyi düşünülmüş 3D grafik dizayn ve insanların nerede ne yapacağını algılayan hassas yapay zekaya dayalı yazılım kodlamaları gerekiyor. Haliyle bu işin omurgasında yüksek teknoloji ve yazılım mimarisi yatıyor. Böyle olunca da sinema bileti alırken yer seçip parasını ödeyip sinema bileti almak gibi abi hadi boğazın en güzel yerini seçtim al şurdan 5000 dolar diyerek satınaldığımız arsanın tüm metaverse yazılımlarındaki platformlarda almış olmuyorsunuz. Yani arı poleni şeklinde bir şeyi satın alıyorsunuz. Arsa alımında yapılan açıklamada türkler ilk sıralarda yer alıyor. Alınca her halde kaçak katlı binalar yapacaklarını sanıyorlar. Ancak o yazılım şirketi şayet çekilirse verilen 5000 dolar karşılığında bir sinemaya giriş hakkı bile kazanamayacaksınız.

METAVERSE GİRDİK ANCAK BAŞKA BİR YERE ÇIKAMIYORUZ. NAPCAZ?

Metaverse özellikle iletişimcilerin müşterilerine pazarladıkları kadar küçük bir kavram da değil. Yani hadi güzel sanat eserlerinin gösterildiği bir metaverse everenine geldik. Sonra müşterilerinizi de çağırın onlar da orada gözlüklerle bir araya geldiniz. Peki ya sonra? Hadi sizi metaverse soktuk gibi pazarlanılması da doğru değil. Çünkü bu iş bir mimari operasyon ve hemen oldu bittiye gelecek kadar da ucuz değil. Yani metaverse girdik diye yayın yapan her marka gelecekte bu yaptığı haberlerin silinmesi için eminim bir bedel ödeyecekler. Bu aslında istanbul köprüsünü satan ve elindeki paraları köprüyü aldığını sanan insanın hikayesi gibi bir şey. Köprü benim diyorsun ancak aslında köprü senin değil. İşin ilginci de bu hikayeyi gidip kimseye anlatamıyorsun. Haliyle o köprünün altından çok sular geçse de bu hikaye anlatılır durur. Demek ki olmayan metaverse’e girmek gibi bir şeyin açıklaması da olamıyor. Sadece bu platformlar için yatırım yapıyoruz denilir. Ya da bu platformlar için şu evrende geliştirmeler yapıyoruz ancak ileride hangisi popüler olursa oraya geçeceğiz denilebilir. Yani o kadar kesin net açıklamalar okuyorum ki. Veeee metaverse girdik. Abi yok ki metaverse daha nereye giriyoruz.

ERKEN KALKAN YOL ALIR DEĞİL, BİLİNÇLİ OLAN YOL ALIR

Bana da birkaç yerden metaverse danışmanlığı verir misiniz diye soran markalar oldu. Ben bu konuda araştırma yapılıp biraz beklenilmesi gerektiğini şimdiden uygulama için bir bütçe yakmaktansa araştırma ve geliştirme için bütçe yakılması gerektiğini önerdim. (Bugün apple dahi “Metaverse henüz yok. Bekleyip sonra hamle yapacağız” açıklaması yapıyor.) Ayrıca hangi LAND’e yatırım yapılacağını da açıkcası kestiremediğimi söyledim. Çünkü bugün oyuna daha Facebook (META) girmedi, Apple girmedi, Microsoft 69 milyar dolara aldığı Activision Blizzard şirketiyle girmedi. Hatta marjinal bir şey söylüyorum Elon Musk twitter ile uğraşmaktan metaverse ile ilgili açıklamalar daha yapmadı. Çünkü dünya daha demo versiyonlarıyla uğraşıyorlar. Geçtiğimiz günlerde bu tarz yaklaşım yapan markalara görmek olsun diye söylüyorum lüks giyim markası Gucci roblox ile gezilebilen bir dünya yarattı. Hatta gerçek hayatta 4000 $ civarı alabileceğiniz bir çantayı bu gezegende daha yüksek fiyatlardan markete koydu. Yani o dünyada o çantayla gezebilmenizin de bedeli var artık. Ancak bu ve benzeri show business marketing değerlendirmelerini geçersek henüz daha büyük oyuncular alemlere akmış değil. Facebook bugün çalışanlarının beşte birini metaverse geliştirmek için mesai yaptırıyor. Henüz hadiii metaverse girdik diye açıklama yapmıyor. Konum alıyor geleceğe. Ancak Türkiye’de bazı markalar metaverse girdik diye pr yapmaya başladılar bile. Benden söylemesi geleceğe konum alın, ancak konumlandırmanızı şimdiden girdik diye yapmayın. Bugün aşağıda yayınlayacağım metaverse platformlarının gelecekte başarılı olup olmayacakları tamamen kendi işletme stratejileri ve kaderlerinde yatıyor.
Bazı popüler metaverse projeleri:
> Axie Infinity (AXS)
> Decentraland (MANA)
> Starlink (Starl)
> The Sandbox (SAND)
> Aavegotchi (GHST)
> Ufo Gaming (UFO)

METAVERSE’DE PASAPORT OLACAK MI?

Web 2.0’ın son demlerini yaşadığımız yıllardayız. Sadece şunu söyleyebilirim. Bir haber okumak istediğinizde browser’a cnn’in web sayfasını yazmanız yeterli, sonra hadi sosyal medyaya gireyim dediğinizde yine mobil veya bilgisayarınızdan uygulama veya browser’a www ile girmeniz yeterli. Çünkü arkada serverlar arasında anlaşan protokoller var. Yani falanca serverda, filanca alana git ve orada bulunan web sayfalarını veya uygulamaları getir mantığındaki çalışan bir protokol dizini var. Bugün ne yazık ki metaverse için bu yok. Ancak devletler şu anda bununla alakalı görüşüyorlar ve protokollerin nasıl olacağına karar veriyorlar. Çünkü internet dünyasındaki kurallar belliydi. HTML ile başlayıp sonrasında gelişen bir yapıydı. Dijital zorbalığın cezasından tutun. Yalan haberin, çıplaklığın, intihara teşvik gibi birçok sorunu beraberinde getiren dijital medyanın sorunları web 2.0 döneminde daha tam çözülememişken şimdi bir de metaverse’de bizi nelerin bekleyeceğini tam yaşamadığımızdan bilmiyoruz. Ancak başımıza gelecekleri tahmin ediyoruz. Yani dijital cüzdanlarınıza sahip çıkmanız veya 4000 $ civarı verip de aldığınız çantayı çalmak için hacker’ların dikkatinden kaçacağınızı asla düşünmeyin. Taciz durumları da cabası. Bunlar tahmin hep. Ancak gerçek şu ki dünyadaki devletler bu algoritma dünyasında gerçek hayattaki demokrasi ilkeleri nasılsa orada da algokrasiyi tas tamam oluşturmak için kolları sıvadılar bile. Hoş kripto paralar sanal dünyanın gerçek sahipleri şu anda olsalar da yeni yeni protokoller ve normların yazılıp uygulamaya alınacağını düşünenlerdenim.

BIRAKIN OYNAYALIM

Gelelim oyunlara, bence metaverse en hazır şirketler oyun şirketleri. PUBG oynatın çalışanlarınıza daha iyi hazırlanırsınız metaverse’e. Çünkü grafikler, aksiyon ve bir dünya içerisinde hayatta kalma mücadelesi en gelişmiş oyunlardan diyebilirim. Buna benzer çoook fazla oyun var. Aklıma ilk geleni yazmış oldum. Roblox da basit bir oyun platformuyken bugün metaverse’e teknoloji üreten bir şirket haline dönüştü. Yani artık büyükler de oyun dünyasına el atmış olacak. Eskiden insanlar yaş aldıkça oyundan uzaklaşırken bugün oyun metaverse ile tam da hayatımızın içinde olacak. Yani borsa oynuyorsanız oyun şirketlerine yönelmemizde fayda var çünkü metaverse’i en çok onlar hakedecek. Yukarıda saydığım şeyler oturduğunda en hızlı yol alacak onlar. Belki de Facebook ve Apple’dan da önde girecekler olaya. Ya da zaten o kıvamdalar 🙂

GÖRSEL SANATÇILARIN DÖNEMİ GELDİ

Metaverse’in kralı yazılımcılar olsa da görsellerini oluşturan sanatçıların da dönemininin geldiğini söylemek gerekiyor. Başta mimarlar olmak üzere, özellikle iç mimarların çok fazla iş yapacağı bir alan olacak metaverse ve bugünden oraya doğru neler yapılabiliri araştırmaları gerekiyor. Çünkü dün olduğu gibi yarın da yaratıcılık her şeyin üstünde olacak. Yani ürettiğiniz bir koltuk, ya da 3D objeleri satabilir. Evlerin içini tasarlayabilirsiniz.

NFT sanatçıların ve tasarım yapan insanlar için soluk oldu. Çünkü daha önceden müşteri baskısı, sipariş verenin müdahalelerini yok etmiş oldu. Her üreten insan eteğindeki taşları döktü. Yine NFT eserleri (3D, video, jpeg, gif) gelecekte metaverse’de oldukça uzun müddet yerini koruyacak.

Biz reklam-pazarlama iletişimcileri de oluşturulan bu dünyada en fazla etkiyi elde edecek teknolojileri hızlı öğrenen ve uygulayanlar ayakta kalmış olacak.

Diğer tüm sektörlerin de bu dünyada ofis açıp, kendi ürünlerini pazarlayıp satacakları bir dünya beklediğini bugünden söylemek erken değil.

SONU BAĞLAYALIM

Metaverse gelişmelerini hem kendim hem de ajansım 1,618 Agency olarak takip ediyoruz. Bilinçli danışmanlıklar veriyoruz. İnsanları doğruya yönlendirmeye çalışıyoruz. Protokoller ve o dünya oturmaya başlayacağı zamanlarda ise ajansımızı metaverse’de seve seve ofisini açıp yeni dünyaya yelken açarak bir iş ortağımıza 3D reklam filmini dijital platformlarda insanların en çok baktığı noktaya koyacağız.

Bu yüzden sanal dünyaya yatırım yapacak markalar, insanlar, dernekler ve ülkeler bilinçli adımları atmaları gerektiği günlerdeyiz. Benim öngörülerime göre önümüzdeki 5 yıl metaverse’in omurgasını oluşturacak, sonraki 5 yılda ise tamamen oturacak bir yapı olacağını düşünüyorum. Yani 10 yıl sonra gayrimenkullerimizde iş odası gibi metaverse odaları olacak ve eve metaverse’e giriş cihazlarını alıp, bu odada batman gibi giyinerek sanal dünyaya dalış yapmış olacağız. Hem de istersek Amerika’ya istersek Londra’ya istersek Mekke’ye gidebileceğiz.

Benim bildiğim gördüğüm şimdilik bu kadar 🙂
Kalın sağlıcakla…